دخمه فقرگاه (به كردي: فَقرَقا)، مقبره‌اي مربوط به زمان مادهاست. اين دخمه دو طبقه‌دارد. چهار ستون سنگي و ۳ گور خالي داخل آن وجود دارد و از نظر حجاري و ستون بندي در رده مقبره‌هاي مهم دوره ماد است. دياكونوف باستان شناس معروف در مورد اين دخمه مي‌گويد: شمالي ترين مقبره مادي فخريك در ماناي باستاني و نزديك مهاباد است كه جلوخان ندارد و سقف ساده سنگي آن را چند ستون نگاه مي‌دارد و ظاهراً محلي براي گذاشتن جنازه‌ها بوده است. تعيين تاريخ اين مقبره دشوار است ولي تشريفات تدفين در آن با مراسمي كه پيشتر در ناحيه اطراف درياچه اروميه متداول بوده تفاوت دارد و در نتيجه نمي‌توان تاريخي قديمي تر از قرن هفتم براي آن قائل شد.\
ارگ گوگد دومين بناي بزرگ خشت و گلي ايران است كه تاريخ ساخت آن به حدود چهار قرن پيش باز مي گردد و تنها سند مكتوبي كه از اين بنا موجود است متعلق به حدود يكصد و چهل سال پيش مي باشد. نصف بناي ارگ توسط شخصي به نام عليخان به عنوان مهريه به همسرش واگذار شده است. ارگ گوگد در مسير جاده معروف ابريشم قرار داشته است و در ساختمان آن وجود طبقات پائين و بالا بيانگر نظام طبقاتي در اجتماع آن روز گار مي باشد به اين صورت كه استر و استربانان در طبقه پائين و در مجاورت هم و بازرگانان و افراد شاخص در طبقات بالا مسكن مي گزيده اند به همين دليل در زمان صلح به عنوان كاروانسرا و در زمان جنگ و يا حمله اشرار به عنوان دژ نظامي مورد استفاده قرار مي گرفته است. سوراخهايي روي ديوارهاي مرتفع وجود دارد كه از آن به عنوان سيستم امنيتي هشدار دهنده استفاده مي گرديده، به اين صورت كه كبوترها را در اين سوراخها اسكان مي داده اند كه شب هنگام با بيقراري و سر و صداي اين كبوتران متوجه ورود مهاجمين توسط قلاب يا نردبان مي شدند.
در روي درب ورودي شمالي قسمتي به عنوان شاه نشين وجود دارد كه هم اكنون به عنوان سـوئيت ويـژه مـورد استفاده قرار مي گيرد و حـوض آبي در اين شـاه نشين وجود دارد كه هـر زمان درب توسـط مهاجميـن آتش زده مي شده است و محافظين با تخليه آب حوض، آتش را خاموش مي كرده اند. در روي درب ورودي ارگ دو دركـوب وجـود دارد، بـزرگتـر را مــرد كـوب و كـوچـكـتر را زن كوب مي نامند كه بر عكس بقيه مناطق ايران در گلپايگان زن كوب در سمت راست قرار دارد.
از طرفي چاهي در ضلع جنوب شرقي ارگ وجود دارد كه نشان مي دهد براي روزهاي مقاومت و محاصره فكر آب نيز شده است. ارتفاع باروي اطراف قلعه هشت متر اما ارتفاع برج‌ها به يازده متر مي‌رسد.در بالاي باروها سوراخهايي جهت تيراندازي يا دفع دشمن در فواصل مختلف در يك متري پشت بام تعبيه گرديده است
اين قلعه در ميان كشتزارها و باغهاي كشاورزي و بر فراز يك تپه باستاني از گذشته بر جاي مانده است و به نام قلعه توت معروف است. آثار تخريب شده قلعه توت بر فراز تپه باستاني قلعه توت ملاحظه مي شود. ارتفاع تپه از سطح زمين‌هاي اطراف حدود 15 متر اندازه گيري شده است. امروز در بناي اين قلعه پلان مشخصي ديده نمي شود. بخش عمده بنا بر اثر فرسايش و تخريب تدريجي از بين رفته است. سنگ به كار رفته در معماري قلعه، به تدريج براي حصار كشي باغ ها و مزارع كشاورزي پيرامون انتقال داده شده كه همين مساله موجب شده تا از معماري قلعه اثري باقي نماند اما اين اثر به عنوان يك تپه باستاني قابل مطالعه است.
در تپه تكه هاي متراكم سفال و ابزارهاي سنگي ديده مي شود. سفال هاي بدست آمده همگي بدون لعاب بوده و اكثراً داراي پوشش گلي نخودي و آجري است. پخت سفال ها ناقص بوده و از مواد گياهي، شن و ماسه براي شاموت آنها استفاده شده است. اكثر سفال ها از نوع سفال هاي خشن خمره اي، چرخ ساز و داراي تزيينات افزوده دور كمر يا روي شانه ظروف هستند. در سطح تپه و در گوشه جنوب شرقي آن، توده‌اي از قلوه سنگ به ارتفاع حدودا يك متر ديده مي‌شود، همچنين در حاشيه غربي سطح تپه چند رديف توده سنگي به صورت خشكه چين ديده مي‌شود. به احتمال زياد اين سنگ ها بقاياي معماري قلعه سطح تپه هستند كه در گذشته در ساخت ديوارها به كار رفته است. به دليل فعاليتهاي نامتعارف كشاورزي در سطح تپه و دامنه‌هاي آن بافت سطحي تپه و بناي قلعه به هم خورده است. در سطح و سمت جنوب تپه آثار و گچ (و احتمالاً كوره گچ) ديده مي‌شود. آدرس»:در توابع شهرستان ايلام - جنوب روستاي بانقلان
در تنگ ماژين از توابع دره شهر، دخمه ها و اشكفت هايي وجود دارد كه يكي از آنها به غار كول كني معروف است. دهانه اين غار در محل ورودي حدود 30 متر طول دارد و با توجه به موقعيت استقرار، دسترسي به آن بدون تجهيزات ضرور ناممكن است. در داخل و پيرامون غار آثاري از وجود زندگي در دوران هاي سنگ به دست نيامده است، ولي در محل ريزش آب حوض كوچكي كه از سنگ تراشيده شده وجود دارد كه ملاط آن نيز احتمالاً از ساروج است. در اطراف اين حوضچه اثري كه نشان دهنده قدمت آن باشد؛ به دست نيامده است، ولي احتمالاً به شهر ساساني خارج از تنگ مربوط بوده است. علاوه بر غار معروف كول كني، در اين محل دخمه هاي متعددي نيز وجود دارد كه تعداد آنها به 12 مي رسد و در برخي از اين دخمه نشانه هايي از سكونت انسان باستاني مشهود است. جالب ترين دخمه ها شامل سه اشكفت در كنار هم و يك اشكفت بر بالاي آن هاست كه به غار انوشيروان معروف هستند. در كندوكاو كف يكي از اين غارها، يك قطعه سفال از نوع سفال هاي نيمه هزاره اول قبل از ميلاد به دست آمده است. در مورد اين غارها، روايتي در بين مردم محل نقل مي شود كه جالب توجه است و ان روايت چنين است: مردم محل اعتقاد دارند كه انوشيروان به هنگام جان دادن وصيت كرده بود كه جسد وي را دور از دسترس دشمنان دفن كنند، از اين رو بازماندگانش پس از جست و جوي بسيار، اين اشكفت را مي يابند و جسد وي را در آن دفن مي كنند. البته اين مطلب نقل قولي ضعيف است و با توجه به زرتشتي بودن انوشيروان دور از حقيقت به نظر مي رسد و اصولاً تاكنون گوري از شاهان ساساني ديده نشده است.
