اين قلعه در ميان كشتزارها و باغهاي كشاورزي و بر فراز يك تپه باستاني از گذشته بر جاي مانده است و به نام قلعه توت معروف است. آثار تخريب شده قلعه توت بر فراز تپه باستاني قلعه توت ملاحظه مي شود. ارتفاع تپه از سطح زمين‌هاي اطراف حدود 15 متر اندازه گيري شده است. امروز در بناي اين قلعه پلان مشخصي ديده نمي شود. بخش عمده بنا بر اثر فرسايش و تخريب تدريجي از بين رفته است. سنگ به كار رفته در معماري قلعه، به تدريج براي حصار ‌كشي باغ ها و مزارع كشاورزي پيرامون انتقال داده شده كه همين مساله موجب شده تا از معماري قلعه اثري باقي نماند اما اين اثر به عنوان يك تپه باستاني قابل مطالعه است.
در تپه تكه هاي متراكم سفال و ابزارهاي سنگي ديده مي شود. سفال هاي بدست آمده همگي بدون لعاب بوده و اكثراً داراي پوشش گلي نخودي و آجري است. پخت سفال ها ناقص بوده و از مواد گياهي، شن و ماسه براي شاموت آنها استفاده شده است. اكثر سفال ها از نوع سفال هاي خشن خمره اي، چرخ ساز و داراي تزيينات افزوده دور كمر يا روي شانه ظروف هستند. در سطح تپه و در گوشه جنوب شرقي آن، توده‌اي از قلوه سنگ به ارتفاع حدودا يك متر ديده مي‌شود، همچنين در حاشيه غربي سطح تپه چند رديف توده سنگي به صورت خشكه چين ديده مي‌شود. به احتمال زياد اين سنگ ها بقاياي معماري قلعه سطح تپه هستند كه در گذشته در ساخت ديوارها به كار رفته است. به دليل فعاليتهاي نامتعارف كشاورزي در سطح تپه و دامنه‌هاي آن بافت سطحي تپه و بناي قلعه به هم خورده است. در سطح و سمت جنوب تپه آثار و گچ (و احتمالاً كوره گچ) ديده مي‌شود.

بقعه شيخ حيدر منصوب به شيخ حيدر پدر شاه اسماعيل اول، در مشگين شهر اردبيل واقع است. اين مقبره در باغ سبز و با صفايي كه قبرستان قديمي مشگين شهر بوده و در مركز شهر قرار دارد، واقع شده است.نماي خارجي اين بنا به صورت برج بلندي به ارتفاع تقريبي 18 متر و به قطر 5/10 متر به صورت استوانه‌اي است.اين بقعه از بيرون به شكل برج مدور و از داخل به شكل 12 ضلعي و در دو طبقه قسمت زيرين سردابه و قسمت فوقاني به صورت برج مدور با ارتفاع 5/18 متر و قطر 5/10 متر است.بقعه شيخ حيدر از خارج با كاشي‌هاي فيروزه‌اي رنگ به آيات سوره فتح و همچنين لفظ جلال اله در اشكال مختلف و با خطوط كوفي مزين شده است.
داخل مقبره از دو طبقه تحتاني و فوقاني تشكيل شده است و درب ورودي سردابه در شمال برج قرار دارد كه به وسيله يك راه پله بلند به راه باريك منتهي به سردابه راه يافته است.قبر شيخ حيدر در منتهي اليه سردابه قرار گرفته است. پلان برج يا اتاق فوقاني به شكل دوازده ضلعي منظمي است كه هر ضلع آن 20/2 متر مي‌باشد و به علت احداث شيارهاي سراسري در سطح داخلي برج، بنا بلندتر ساخته شده و ارتفاع بيش‌تري دارد.در ورودي و سه پنجره آن با مقرنس كاري گچي و كاشي تزيين شده است و قاب محرابي شكل بر همه جاي بنا ديده مي‌شود.در مورد قدمت بنا و تاريخ احداث آن اظهارات گوناگوني ابراز شده است كه دونالد ويلبر معتقد است اين بنا از آثار قرن 7 و 8 هجري قمري است و در دوره صفويه تكميل و كاشيكاري شده است.

اين مجموعه آثار ارزنده يك قلعه به جاي مانده از دوران ساساني است كه از سنگ و گچ ساخته شده و به ارتفاعات جنگلي كبيركوه در عمق تنگه و مناطق سخت گذر آن ختم مي شود. علاوه بر زيبايي هاي وصف ناپذير طبيعي و آثار پلكان هاي سنگي بر ديواره هاي سنگي و نقاط سخت گذر داخل تنگه، وجود چهار آب انبار كه در صخره هاي سخت تراشيده شده اند، هر يك به اضلاع تقريبي 3*3 متر و عمق 3 متر و 3*2 در عمق 5/2 متر با ناودانك هاي سنگي و همچنين ارتباط اين چهار آب انبار به هم ديگر و وجود آب آشاميدني در داخل آن ها حاكي از توجه و اهميت به اين منطقه استراتژيك و طبيعي در طول دوران تاريخي دارد كه در نوع خود بي نظير و جالب توجه است. تنگه بهرام از شاهكارهاي طبيعي و تاريخي است كه همواره مورد بازديد علاقه مندان به تاريخ، طبيعت و كوه نوردان قرار مي گيرد. اين تنگه در ايام بهار ايرانگردان و علاقه مندان به آثار تاريخي و طبيعي را به سوي خود جذب مي كند

ارگ گوگد دومين بناي بزرگ خشت و گلي ايران است كه تاريخ ساخت آن به حدود چهار قرن پيش باز مي گردد و تنها سند مكتوبي كه از اين بنا موجود است متعلق به حدود يكصد و چهل سال پيش مي باشد. نصف بناي ارگ توسط شخصي به نام عليخان به عنوان مهريه به همسرش واگذار شده است. ارگ گوگد در مسير جاده معروف ابريشم قرار داشته است و در ساختمان آن وجود طبقات پائين و بالا بيانگر نظام طبقاتي در اجتماع آن روز گار مي باشد به اين صورت كه استر و استربانان در طبقه پائين و در مجاورت هم و بازرگانان و افراد شاخص در طبقات بالا مسكن مي گزيده اند به همين دليل در زمان صلح به عنوان كاروانسرا و در زمان جنگ و يا حمله اشرار به عنوان دژ نظامي مورد استفاده قرار مي گرفته است. سوراخهايي روي ديوارهاي مرتفع وجود دارد كه از آن به عنوان سيستم امنيتي هشدار دهنده استفاده مي گرديده، به اين صورت كه كبوترها را در اين سوراخها اسكان مي داده اند كه شب هنگام با بيقراري و سر و صداي اين كبوتران متوجه ورود مهاجمين توسط قلاب يا نردبان مي شدند.
در روي درب ورودي شمالي قسمتي به عنوان شاه نشين وجود دارد كه هم اكنون به عنوان سـوئيت ويـژه مـورد استفاده قرار مي گيرد و حـوض آبي در اين شـاه نشين وجود دارد كه هـر زمان درب توسـط مهاجميـن آتش زده مي شده است و محافظين با تخليه آب حوض، آتش را خاموش مي كرده اند.
در روي درب ورودي ارگ دو دركـوب وجـود دارد، بـزرگتـر را مــرد كـوب و كـوچـكـتر را زن كوب مي نامند كه بر عكس بقيه مناطق ايران در گلپايگان زن كوب در سمت راست قرار دارد.از طرفي چاهي در ضلع جنوب شرقي ارگ وجود دارد كه نشان مي دهد براي روزهاي مقاومت و محاصره فكر آب نيز شده است. ارتفاع باروي اطراف قلعه هشت متر اما ارتفاع برج‌ها به يازده متر مي‌رسد.در بالاي باروها سوراخ‌هايي جهت تيراندازي يا دفع دشمن در فواصل مختلف در يك متري پشت‌ بام تعبيه گرديده است

اين بنا به‏ صورت يك بقعه و دو مناره است كه بر روى قبر "عمو عبدالله" از زهاد و صُلحاى معروف قرن هشتم هجرى بنا شده است. از جمله مناره‌هاي بسيار معروف اصفهان كه در واقع دومناره در كناره هم است، "منارجنبان" مي باشد كه در 6 كيلومتري غرب اصفهان، در راه نجف آباد قرار دارد.
ايوان منارجنبان يكى از نمونه‏ هاى ابنيه سبك مغولى ايران است و از آن دوره كاشى‏كارى‏هايى هم دارد. مناره‏ ها بعداً و در تاريخى كه درست معلوم نيست و احتمالاً در آخر عصر صفويه به ايوان مزبور اضافه شده و با حركت دادن يكى از آنها، نه تنها مناره ديگر به حركت درمى‏آيد بلكه تمامى اين ساختمان مرتعش مى‏شود.
شهرت منارجنبان اصفهان از ديرباز به اين خاطر بوده است كه هر گاه يكى از  مناره‏هاى طرفين ايوان بنا را مى ‏جنبانده ‏اند اين حركت به مناره ديگر هم منتقل مى ‏شده است. چگونگى اين حركت و انتقال آن به مناره ديگر - اگر چه ديرگاهى تعجب بسيارى از مردم و بازديدكنندگان آن را بر مى ‏انگيخته است. از ديدگاه صاحب نظران و آنان كه بر امورى چون معمارى آگاهند، چندان شگفت و غير طبيعى نيست آنان بر اين باورند كه در تمام بناهايى كه چنين شكل و مناره هايى دارند حركت هست و اگر در اينجا بسيار چشمگيرتر است دليل آن باريكى و سبكى اين مناره هاست و گرنه جهانگردان و سياحان به مناره ‏ها و ساختمان هايى كه به همين طريق مى ‏جنبيده ‏اند در نقاط ديگر جهان اشاره كرده ‏اند.
اين مكان در اصل به صورت يك بقعه است كه در بالاي آن ايواني ساخته شده كه حدود نه ذرع (10 متر) ارتفاع دارد و دو ستون جنبي آن به صورت مناره با ارتفاعي در حدود پنج ذرع (17 متر) از سطح ايوان بالاتر كشيده شده است. فاصله دو مناره در سطح پشت بام حدود نه متر و محيط هر مناره چهار متر و نيم است.
منارجنبان اصفهان در حقيقت بقعه ‏اى است كه بر مزار شيخى زاهد و عابد به نام عمو عبدالله كه در ذيحجه سال 716 هجرى قمرى وفات يافته، ساخته شده است و در آغاز تنها ايرانى بوده است كه بعدها دو مناره معروف منارجنبان را به ساختمان آن افزوده ‏اند. بنابراين بى شك ساختمان ايوان و مناره‏ ها پس از سال 716 هجرى قمرى آغاز شده و به انجام رسيده است. منارجنبان بر سر راه اصفهان به نجف آباد در روستايى به نام كاردالان قرار دارد. هر يك از دو مناره اين بنا 17 متر بلندى دارد و ارتفاع بنا 10 متر است.
كاشي هاى لاجوردى و فيروزه‏اى زينت بخش اين بناست و برمزار آن روحانى زاهد و عابد قطعه سنگى مرمرى قرار داده‏ اند كه سوره يس از قرآن كريم حاشيه آن را زينت داده است. كتيبه ‏هاى ديگرى نيز در اين آرامگاه هست كه از آن جمله است كتيبه‏ اى بر سنگ مرمر بالاى سنگ اصلى كه از عمد عبدالله به عنوان يك مرد پرهيزگار و زاهد نام مى ‏برد و تاريخ او را نيز ذكر مى ‏كند.