اين بنا به صورت يك بقعه و دو مناره است كه بر روى قبر "عمو عبدالله" از زهاد و صُلحاى معروف قرن هشتم هجرى بنا شده است. از جمله مناره‌هاي بسيار معروف اصفهان كه در واقع دومناره در كناره هم است، "منارجنبان" مي باشد كه در 6 كيلومتري غرب اصفهان، در راه نجف آباد قرار دارد.
ايوان منارجنبان يكى از نمونه هاى ابنيه سبك مغولى ايران است و از آن دوره كاشىكارىهايى هم دارد. مناره ها بعداً و در تاريخى كه درست معلوم نيست و احتمالاً در آخر عصر صفويه به ايوان مزبور اضافه شده و با حركت دادن يكى از آنها، نه تنها مناره ديگر به حركت درمىآيد بلكه تمامى اين ساختمان مرتعش مىشود.
شهرت منارجنبان اصفهان از ديرباز به اين خاطر بوده است كه هر گاه يكى از منارههاى طرفين ايوان بنا را مى جنبانده اند اين حركت به مناره ديگر هم منتقل مى شده است. چگونگى اين حركت و انتقال آن به مناره ديگر - اگر چه ديرگاهى تعجب بسيارى از مردم و بازديدكنندگان آن را بر مى انگيخته است. از ديدگاه صاحب نظران و آنان كه بر امورى چون معمارى آگاهند، چندان شگفت و غير طبيعى نيست آنان بر اين باورند كه در تمام بناهايى كه چنين شكل و مناره هايى دارند حركت هست و اگر در اينجا بسيار چشمگيرتر است دليل آن باريكى و سبكى اين مناره هاست و گرنه جهانگردان و سياحان به مناره ها و ساختمان هايى كه به همين طريق مى جنبيده اند در نقاط ديگر جهان اشاره كرده اند.
اين مكان در اصل به صورت يك بقعه است كه در بالاي آن ايواني ساخته شده كه حدود نه ذرع (10 متر) ارتفاع دارد و دو ستون جنبي آن به صورت مناره با ارتفاعي در حدود پنج ذرع (17 متر) از سطح ايوان بالاتر كشيده شده است. فاصله دو مناره در سطح پشت بام حدود نه متر و محيط هر مناره چهار متر و نيم است.
منارجنبان اصفهان در حقيقت بقعه اى است كه بر مزار شيخى زاهد و عابد به نام عمو عبدالله كه در ذيحجه سال 716 هجرى قمرى وفات يافته، ساخته شده است و در آغاز تنها ايرانى بوده است كه بعدها دو مناره معروف منارجنبان را به ساختمان آن افزوده اند. بنابراين بى شك ساختمان ايوان و مناره ها پس از سال 716 هجرى قمرى آغاز شده و به انجام رسيده است. منارجنبان بر سر راه اصفهان به نجف آباد در روستايى به نام كاردالان قرار دارد. هر يك از دو مناره اين بنا 17 متر بلندى دارد و ارتفاع بنا 10 متر است.
كاشي هاى لاجوردى و فيروزهاى زينت بخش اين بناست و برمزار آن روحانى زاهد و عابد قطعه سنگى مرمرى قرار داده اند كه سوره يس از قرآن كريم حاشيه آن را زينت داده است. كتيبه هاى ديگرى نيز در اين آرامگاه هست كه از آن جمله است كتيبه اى بر سنگ مرمر بالاى سنگ اصلى كه از عمد عبدالله به عنوان يك مرد پرهيزگار و زاهد نام مى برد و تاريخ او را نيز ذكر مى كند.
در ارتفاعات كوه پشمين ملكشاهي مهران؛ آثاري از دو برج و يك آتشكده از دوران ساساني برجاي مانده است. ارتفاع اين آتشكده پنج متر و مساحت آن 27 متر است. اين آتشكده با دارا بودن چهار دهانه ورودي، يك باغ وسيع و چندين درخت زيتون وحشي در كنار چشمه ساري زيبا نظر هر بيننده اي را به سوي خود جلب مي كند. گفتني است بر پيكره اين بناي تاريخي آسيب هايي نقش بسته اند.
يكي از بناهاي مهم دوره قاجاريه در شهر ايلام قلعه والي است كه توسط غلامرضا خان والي در سال 1326 قمري بر روي تپه اي به نام چغا ميرگ ساخته شده است. اين بنا داراي قسمتهاي متعدد چون حرم سرا، قسمت شاهنشين، اتاق آيينه و زندان در زير زمين مي باشد. مساحت كل قلعه4687 متر مربع و زير بناي قلعه 1464 متر مربع است. قلع داراي سه در ورودي در قسمت شرقي- غربي و جنوبي است كه در اصلي در قسمت جنوبي است و ديگر درها خصوصي بوده است.
يادگاري از حمله و تصرف اين منطقه توسط سلسله آشوري در هزاره هاي قبل از ميلاد است كه در ضلع شمالي روستاي گل گل بخش ملكشاهي و بر نماي شرقي صخره و به ارتفاع حدود سه متر از زمين قرار دارد. شكل كلي كتيبه يك مستطيل به ارتفاع 135 سانتي متر و عرض 90 سانتي متر است كه در وسط آن نقش نيم رخ و تمام قد پادشاه آشوري بصورت برجسته قرار دارد كه كلاهي مخروطي و ردايي بلند تا روي پاها بر تن داشته و شمشيري حمايل به نماد قدرت به دست دارد كه به علت تخريب شكل آن به درستي معلوم نيست. نزديك پيشاني نيز تصويري تخريب شده قرار دارد كه به همراه نماد ديگري در پشت سر پادشاه هلال ماه احتمالاً نمادهاي خدايان و الهه هاي آسماني باشند كه به حمايت از پادشاه آشوري برخاسته و به او كمك نموده اند تا در جنگ پيروز شود. متن كتيبه ابتدا به عمق متوسط 5/2 سانتي متر تراش خورده و طي آن نقش برجسته پادشاه را فراهم ساخته اند و سپس به نقر خطوط ميخي آشوري در سطرهاي افقي بر تمام سطح كتيبه و نقش برجسته پرداخته اند و هر سطر را با خطي كنده و به شكل افقي از سطر بعدي مجزا نموده اند.عده اي آن را متعلق به آشور باني پال كه سرزمين ايلام قديم را متصرف و در نهايت موجب انقراض آنها گرديد، دانسته و عده اي آن را مربوط به سارگن دوم پادشاه آشوري مي دانند كه وي نيز نواحي شمال غرب و قسمتهايي از غرب ايران تا درياچه اروميه را به تصرف درآورد. آنچه از متن سنگ نوشته دريافت مي گردد اين است كه آشوريها همواره چشم طمع به نواحي شرقي حكومت خود يعني سرزمين ايلاميها داشته و هر زمان كه زمينه فراهم مي شد حمله را آغاز مي نمودند و اين روند به صورت فرهنگ ستيزه گري به فرزندان شاهان منتقل مي شد و چهره پادشاه آشوري كه رو به سرزمين ايلام حكاكي و نقر شده خوي جنگجويي و طمع هميشگي آنان به اين ديار را به نمايش مي گذارد.
مجموعه طاق هاي سنگي جونقان كه به خان اوي به معني كاروان سراي آبي معروف بوده كه در گويش تركي محلي خان اوي به معني خانه خان است ،اين كاروانسرا در فاصله ي 8 كيلومتري جنوب جونقان و در ابتداي تنگه ي دركش وركش (مسير شهركرد – اردل) با شيوه اي خارق العاده به صورت خشكه چين و با استفاده از روش نخ كشي به شكل گهواره اي باز با نماي هلالي ساخته شده و از اهميت خاصي برخوردار است. اين طاقهاي قوسي تا عمق 7 متر ارتفاع دو و نيم متر و عرض سه متر ساخته شده كه طي قرون متمادي در برابر زلزله هاي فراوان و ساير عوامل طبيعي تخريب گر مقاومت نموده است. اين اثر در مدخل راه باستاني تنگه ي دركش وركش به عنوان كاروانسرا-پاسگاه-راهدارخانه جاده اي مورد استفاده قرار مي گرفته. قدمت اين بنا از زمان ساساني تا ايلخاني بوده است.
اين كتيبه از دو قسمت مجزا تشكيل شده ولي متن آنها بهم پيوسته است كتيبه بدستور سردار ظفر بختياري در محل تفرجگاه پير غار روستاي ده چشمه شهرستان فارسان به فاصله 40 كيلومتري شهركرد ساخته شده است متن آن مجملي از واقعه مشروطيت و نقش سرداران و سواران بختياري در آن واقعه ملي است كتيبه اول اين گونه شروع مي شود:حاجي خسرو خان سردار ظفر كه در سنه 1324 آزادي خواهان ايراني از مقام سلطنت تقاضاي مشروطه نمودندمظفرالدين قاجار طاب اله ثراه حكم مشروطيت را دست خط و بعد از اندك زماني به رحمت ايزدي پيوست.كتيبه دوم اينگونه ادامه مي يابد:در طهران پس از جنگ زياد داخل شهر شدند، محمد علي شاه در شميران بودند همين قدر كه تهران اشغال گرديد به سفارت روس پناهنده شد.
